Τα Στοιχεία

Ευκλείδου του Αλεξανδρέως

ΕΛ | EN

Ο Ευκλείδης, ονομαζόμενος και «ο Ευκλείδης από την Αλεξάνδρεια» (για να ξεχωρίζει από τον σωκρατικό φιλόσοφο Ευκλείδη από τα Μέγαρα) θεωρείται ο θεμελιωτής της Γεωμετρίας, συχνά αναφερόμενος και ως «ο στοιχειωτής». Ήταν δραστήριος στην Αλεξάνδρεια κατά τη βασιλεία του Πτολεμαίου 323–283 πριν την αρχή της χριστιανικής χρονολόγησης (στο εξής: παχχ). Τα Στοιχεία είναι μια από τις εργασίες του με τη μεγαλύτερη επίδραση στα Μαθηματικά, και χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία τους από την εμφάνισή της μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, και παρόλο το πρώιμο της συγγραφής του, αποτελεί υπόδειγμα Μαθηματικής αυστηρότητας.


Το όνομά του (Ευκλείδης) σημαίνει «περίφημος», «ένδοξος». Δεν γνωρίζουμε πολλά για τη ζωή του. Σύμφωνα με αραβικές πηγές γεννήθηκε στην Τύρο περί το 325 παχχ. Ο Πρόκλος αναφέρεται συνοπτικά στον Ευκλείδη στο έργο του με σχόλια στα Στοιχεία. Σύμφωνα με τον Πρόκλο ο Ευκλείδης ανήκε στον «κύκλο» του Πλάτωνα, και συνέθεσε τα Στοιχεία από έργα διαφόρων μαθητών του Πλάτωνα όπως του Ευδόξου του Κνίδιου, του Θεαίτητου και του Φιλίππου Οπούντιου. Ο Ευκλείδης πέθανε περί το 270 παχχ στην Αλεξάνδρεια.

Παρόλο που τα Στοιχεία αποτελούνται από διάφορες παλαιότερες εργασίες η μεγάλη συνεισφορά του Ευκλείδη είναι ότι τα συνέθεσε σε ένα καλά δεμένο έργο με απόλυτη προσήλωση στην Μαθηματική αυστηρότητα, αυστηρότητα που παρέμεινε στη βάση των Μαθηματικών μέχρι και σήμερα.

Στην Ελλάδα του σήμερα κυκλοφορούν διάφορες Ευκλείδειες «Γεωμετρίες» στις οποίες βασίζεται η διδασκαλία της γεωμετρίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κατά την άποψή μας παρόλο που διάφορες από αυτές είναι πολύ αξιόλογες προσπάθειες, καμία δεν έχει την Μαθηματική ομορφιά, τη γοητεία και αυστηρότητα που έχουν τα ίδια τα Στοιχεία. Δυστυχώς τα Στοιχεία μέχρι σήμερα δεν είναι διαθέσιμα στους Έλληνες Μαθηματικούς και αυτό το κενό φιλοδοξεί να καλύψει η παρούσα έκδοση. Το κείμενο δεν στοχεύει στους Ιστορικούς των Μαθηματικών, αλλά στους ενεργούς συνάδελφους Μαθηματικούς που πρέπει να διδάξουν γεωμετρία στη σημερινή σύγχρονη σχολική τάξη.

Πιστεύουμε ακράδαντα ότι το κείμενο του Ευκλείδη είναι αξεπέραστο, και είναι κατά τη γνώμη μας θλιβερό που δεν διδάσκεται αυτούσιο στη μέση εκπαίδευση. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Πυθαγορείου Θεωρήματος (Βιβλίο 1, Πρόταση 47) το οποίο διδάσκεται με διάφορες αποδείξεις, όπως αυτή με τα όμοια τρίγωνα, προτιμώντας την ταχύτητα της απόδειξης σε σχέση με τη βαθύτερη κατανόηση που παίρνει κανείς από την πανέμορφη απόδειξη του Ευκλείδη.

Το παρακάτω pdf περιέχει μια απόδοση των στοιχείων στη σύγχρονη μαθηματική γλώσσα ακολουθώντας όμως την ουσία των αποδείξεων του Ευκλείδη. Επίσης περιέχει το αρχαίο κείμενο στο τέλος του αρχείου, ενώ κάθε Πρόταση στη σύγχρονη απόδοση είναι συνδεδεμένη με link με την αντίστοιχη Πρόταση στα αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο.

Τα σχόλια που προστέθηκαν είναι ελάχιστα, ώστε να μην επηρεάζουν τη ροή του κειμένου, αλλά να παρέχουν απαραίτητες διευκρινήσεις ώστε να είναι κατανοητό το κείμενο από τους σύγχρονους Μαθηματικούς.

Ο πηγαίος κώδικας του βιβλίου είναι διαθέσιμος υπό όρους και ελπίζουμε η εργασία αυτή να αποτελέσει τη βάση για την παραγωγή άλλων εκδόσεων σχετικά με τα Στοιχεία.



Κατεβάστε τα Στοιχεία σε αρχείο pdf
ISBN: 978-618-00-5204-6


Θεωρούμε επίσης ότι κατά τη μελέτη του Βιβλίου 12 Πρόταση 2 είναι χρήσιμο να γίνει μια παράκαμψη. Διότι στη προηγούμενη πρόταση αποδεικνύεται ότι το εμβαδό του κύκλου ακτίνας ρ είναι ίσο με το εμβαδόν του κύκλου ακτίνας 1 επί ρ2. Για να είναι λοιπόν ολοκληρωμένο αυτό το κομμάτι προτείνουμε τη μελέτη του Κύκλου Μέτρησις του Αρχιμήδη το οποίο εκτιμάει το εμβαδόν κύκλου ακτίνας 1, δηλαδή του π, εκτίμηση την οποία βρίσκει 3,14.


Κατεβάστε το Κύκλου Μέτρησις σε αρχείο pdf
ISBN: 978-618-00-5205-3


Πρώτη κυκλοφορία των «Στοιχείων» σε Braille: κατεβάστε τη απόδοση στα νεά ελληνικά και τα σχήματα εδώ.
Πρώτη κυκλοφορία του πρωτότυπου αρχαιοελληνικού κειμένου των Στοιχείων σε πολυτονικό Braille: εδώ.


Οι μετατροπές έγιναν με το latex2nemeth.



Σάμος 2022

Ν. Ροκοπάνος
Σ. Σακελλάρη
Α. Τσολομύτης